Stilspraak
recensies
Stilspraak. Zo’n mooi Afrikaans woord. Stilte betekent het. Stilte door niets te zeggen. Of beter misschien: in stilte iets zeggen. De mens zwijgt, de beelden spreken. Het landschap spreekt. Het boek neemt me op, alsof ik er deel van word, als in een landschap. Het zet me aan het denken. Willen de kunstenaars in Stilspraak ons tonen hoe we de aarde naar onze hand hebben gezet door een ongeschonden landschap te ontregelen met een ordelijk patroon, door mensenhand aangebracht? Willen ze ons met de natuur verzoenen? Onze ogen openen voor de natuur die bij ons uit het oog uit het hart is geraakt?
Ik ontwaar in de landschappelijke interventies een continuüm van klein naar groot, misschien wel van speels naar serieus. De speelse spreken me het meeste aan. Zoals die op pagina 225 van Stilspraak. Daar zie ik de gigantische menselijke vingerafdruk van Strijdom van der Merwe op het strand van Heroldsbaai. Je zou het patroon ook als een variant op de ecologische voetafdruk kunnen beschouwen. Een krachtig beeld, dat des te krachtiger wordt op het moment dat de natuur de heerschappij weer terugneemt door de prent met de vloed weer weg te spoelen en daarmee de vergankelijkheid te benadrukken.
Piet J. van den Hout
bioloog en schrijver van Gevaarlijk spel. Over roofdieren en hun prooien (2020, Atlas Contact)
https://pietvandenhout.com/
ZAM 18 dec. 2020
Ondanks zijn internationale statuur is Van der Merwe in Zuid-Afrika helemaal niet zo bekend. Ook niet bij de Afrikaner gemeenschap waar zijn wortels liggen. Stilspraak, dat het midden houdt tussen een koffietafelboek en een wetenschappelijke studie en dat in het Afrikaans geschreven is, lijkt dan ook een doelbewuste poging om zijn werk definitief bij een Afrikaanstalig publiek te introduceren. Van der Merwe was actief betrokken bij de totstandkoming van het boek. De schrijfster gebruikt regelmatig citaten uit gesprekken die ze met de kunstenaar heeft gevoerd.
Om Van der Merwes werk te introduceren gaat Van der Walt systematisch te werk. … Ze benadert het werk uit vijf invalshoeken: genres binnen de landkunst, vormen, kleuren en lichteffecten, spiritualiteit en het gebruik van poëzie in Van der Merwes werk. Al deze aspecten worden door Van der Walt in afzonderlijke hoofdstukken en subhoofdstukken uitgelicht.
Van der Walt, zelf dichteres, komt het meest tot haar recht in het hoofdstuk over de verschillende manieren waarop Van der Merwe in zijn werk gebruik maakt van poëzie. Zo laat hij haiku’s op Tibetaanse gebedsvlaggetjes uitwaaieren over de vlakte en plant hij een gedicht van Gert Vlok Nel op banieren in het landschap. Maar volgens Van der Walt maakt hij, vooral in kunstwerken met geometrische vormen, ook gebruik van poëtische stijlmiddelen zoals herhaling, contrast, symboliek en suggestie.
Ingrid Glorie
Inmiddels heb ik al enkele keren door Stilspraak gebladerd en hier en daar wat gelezen. Wat een weldadig aanbod van schoonheid. Van der Merwe opent de ogen voor een kunstvorm die mij tot voor kort ontgaan was. Zijn werk is wisselend speels en monumentaal en zeer indringend. Zijn werken vormen een wonderlijke annotatie bij de natuur. Jouw teksten bieden een al even gulzige rijkdom aan achtergrond en context. Dus zeer veel complimenten.
Mijn enige reserve betreft de vormgeving van het boek. De illustraties hadden wellicht meer op zichzelf kunnen staan, ook hun eigen verhaal kunnen vertellen, niet gestoord door omringende teksten of ‘onderschriften’ in het beeld zelf. Van der Merwe’s werk schreeuwt om rust en uitzicht en … stilte. Ook de veelheid aan lettertypen draagt bij aan een mijns inziens te grote drukte.
Maar dat is geneuzel in het licht van de immense rijkdom die hier in bijna 300 pagina’s is gevat.
Bart Luirink
Hoofdredacteur ZAM Magazine
https://zammagazine.com/
Brabant Cultureel / Beeldende Kunst 14 dec. 2020
Wat wij kennen als landkunst of ‘land art’ heet in het Afrikaans ‘landkuns’. Werk dat in de natuur wordt gemaakt, met materialen die aan die natuur zijn ontleend en dus vrijwel zeker vergankelijk van aard. Over die kunstvorm, intussen zo’n halve eeuw oud, verscheen recent een studie van Carina van der Walt, aan de hand van het werk van de in 1961 geboren Strijdom van der Merwe. Het bijna 280 pagina’s tellende boek is geschreven in de moedertaal van de auteur en van de kunstenaar: het Afrikaans. Het heet Stilspraak, een wonderschone titel die het dichterlijke en paradoxale karakter van deze kunstvorm verenigt.
Een van de verdiensten van deze studie, voorzien van bronnen en een notenapparaat, is dat de aandacht wordt gevestigd op een kunstenaar uit Zuid-Afrika, een land dat zich om allerlei redenen leent voor land art, maar dat er tot nu toe nauwelijks mee geassocieerd wordt.
De titel Stilspraak die Carina van der Walt aan haar boek gaf, is evenzeer toepasselijk omdat die raakt aan het wezen van land art en daarmee ook aan de ‘landkuns’ van Strijdom van der Merwe. Dat betreft de tijdelijkheid ervan, de vluchtigheid. Hoe ingrijpend de ingrepen in het landschap door kunstenaars soms ook mogen lijken, de meeste zijn gedoemd te verdwijnen. Door de getijden, de seizoenen, erosie. De natuur is onbarmhartig en geen museum. Het boek van Van der Walt is ook een vorm waarmee de bijna tot verdwijnen gedoemde landkunst in zekere zin wordt verduurzaamd.
Ook in Noord-Brabant zijn er initiatieven, zoals voorheen Land Art Diessen, Landkunst van KunstLoc en ook op LustWarande van de Tilburgse stichting Fundament zijn regelmatig werken zien in deze context. Strijdom van der Merwe openbaart zich in de lezenswaardige, goed gedocumenteerde studie van Van der Walt als een kunstenaar die met zijn ingetogen werk niet zou misstaan in de Oude Warande in Tilburg. Een lezing van de auteur zou daarbij aan te bevelen zijn. Misschien in de open lucht, op de universiteitscampus, in het zicht van de landkunst van Brabander Piet Slegers? Wiens werk zelfs overeenkomsten blijkt te hebben met dat van Van der Merwe.
Pieter Siebers
Die Burger 27 Des. 2020
Die skrywer Carina van der Walt het tien jaar gelede vir die Suid-Afrikaanse landskapkunstenaar Strijdom van der Merwe gesê sy sal graag ‘n kunsboek oor sy werk wil skryf. Van der Merwe, oor wie Van der Walt destyds ‘n artikel in die Nederlandse kunstydskrif Beelden geskryf het, het toe net beskeie oor haar wens geglimlag, maar ‘n dekade later waarskynlik heelwat breër: Van de Walt het daad by woord gevoeg en die monografie Stilspraak, Strijdom van der Merwe en landkuns uitgereik, wat sy werk in merkwaardige en insiggewende besonderheid in oënskou neem.
Die boek, waaraan Van der Walt drie jaar getimmer en geskaaf het, brei in haar eie woorde “informatief uit” op twee vorige koffietafelboeke – Sculpting the Land (2005) en Sculpting the Earth (2011) – waarsonder die leeservaring volgens haar “arm” sou wees.
“Ek was verontwaardig en gefrustreerd dat daar in die algemeen so min was om oor Strijdom se kuns te léés, maar ek kon nie in die middel van sy loopbaan inval en self begin skryf nie. Ek moes by die begin begin. 1995. Daarom bevat Stilspraak ook kuns en foto’s van sy beginjare as landskapskunstenaar, ” sê sy.
Sy kon egter nie al sy werk – ‘n volledige katalogusm as’t ware – in die boek van 278 bladsye saamvat nie.
Christiaan Boonzaier
LitNet 5 Mei 2021
Stilspraak – Strijdom van der Merwe en landkuns word beskryf as ’n populêr-wetenskaplike kunsboek.
Die vraagstuk oor grond – wie dit besit en wie daarvan ontneem is – is aan die voorpunt van Suid-Afrika se bewussyn. Die kunstenaar se werk getuig van ruim toegang tot ongerepte natuur en private eiendom. Van der Merwe stel dit duidelik dat hy liefs politiek en selfs maatskaplike kwessies in sy werk vermy…
Sy triptiek Constantly stitching our lives together, ik ben een Afrikander, ’n verkenning deur die kunstenaar van sy Afrikaner-identiteit wat in die boek ingesluit is, is ’n goeie intrede tot ’n meer kritiese omgaan met sy werk wat verder geneem kan word.
Van der Merwe se oeuvre is indrukwekkend, iets wat die boek weergee. Dit wys die magdom werk wat die kunstenaar tot op hede gedoen het, meestal plekspesifiek. Hierby ingesluit is talle landkunswerke vanweë uitnodigings na feeste, biënnale en ander projekte beide in Suid-Afrika en internasionaal (die boek se internasionale tydlyn is nuttig om Van der Merwe se werk oorsee te plaas). Die boek kyk ook na die kunstenaar se beeldhou-opdragwerke. Die boek getuig van uitgebreide navorsing…
Francois Lion-Cachet
Centre for Contemporary Art & the Natural World (CCNAW) 17 May 2021
Van der Merwe is a prolific and energetic artist whose own work builds on the accomplishments of his ‘Land Art’ forebears, whilst responding to the unique opportunities afforded by South Africa’s vast and varied landscape, alongside work he has created in other countries. Some of my favourite and most memorable temporary works are those made by his subtle marking of the arid sands of Tankwa Karoo National Park, works using red fabric to catch the wind, and works where he has used water as in the ‘Cradle of Humankind’ project (2008). His largest and most remarkable commission to date, ‘am/pm Shadow Lines’ (2010), is a beautiful and sensitive earthwork, endlessly casting its shadows across the barren landscape of former mine workings at Koignaas on the west coast of South Africa.
By making both temporary and permanent works, Van der Merwe’s work is perhaps closest to that of Goldsworthy which, in turn, brings together the practice of Long, Heizer and Smithson. Just as Smithson had become fascinated by prehistoric stone monuments in Britain, he is attracted by the huge isolated rocks in the Tankwa Karoo and made other rock works such as ‘Migration’ (2012) in Kenya and ‘Diaspora’ (2013) in Finland in which words are embedded. An ambitious work ‘Fragmented/Falling’ (2016) which I saw being completed in South Korea incorporates mirrored plates in a way that is also reminiscent of Smithson’s ‘Mirror Displacements’ of the late Sixties.
South Africa, where many of the continent’s most important contemporary artists live and work, has a vibrant art scene with successful dealers who have built a global presence. Even so, artists still struggle for recognition and funding. The recent opening in Cape Town of the Zeitz Museum of Contemporary Art Africa, described as Africa’s Tate Modern, is already thought to establish the continent as the ‘new hot place for art’ and this can be no bad thing for the reputation and future career prospects of Strijdom van der Merwe; its own eminent artist over land.
Clive Adams
Founding Director / Consultant Director
Beelden Magazine Boeken 21 juni 2021
Carina van der Walt, de Zuid-Afrikaanse schrijver en dichter die in Tilburg woont, heeft een rijk geïllustreerd boek samengesteld in haar moedertaal. Twee landgenote leverde essays: Annali Cabano-Demsey en Adele Nel.
Het boek Stilspraak is een lofzang op land art en op Strijdom van der Merwe (1961) een gerenommeerd en zeer productieve Zuid-Afrikaanse “landkuns” kunstenaar.
Auteur Van de Walt gaat uitgebreid in op Van der Merwe’s werk in al zijn vormen en kleuren. Zelf zegt hij dat een lijn de moeder van alle vormen is en iedere kleur een bepaalde functie heeft. Beide gebruikt hij bij het maken van zijn land aart, dat voornamelijk bestaat uit materialen ter plaatsen.
Tijdens Oerol 2009 kreeg Van der Merwe de ruimte een installatie op het strand te maken – Line of Red Flags. Stilspraak is om stil bij te staan. Het Afrikaans went heel snel.
Marijke Jansen